Każdy z nas na pewno próbował kiedyś założyć jakikolwiek związek z kimś. Mógł to być związek oparty na przyjaźni, ale także związek oparty na miłości miedzy mężczyzną a kobietą – inaczej mówiąc, oparty na partnerstwie i powołany do tego, żeby stworzyć rodzinę. Najważniejszym elementem w procesie formowania rodziny jest uczucie. bez niego praktycznie nie można wypracowywać kompromisów niezbędnych w życiu każdej rodziny. Gdy brakuje uczucia i co za tym idzie – woli do podtrzymywania i rozwijania związku, wtedy rodzina jak najszybciej się rozbija i jedna ze stron po prostu podchodzi. bardzo rzadko jest tak, że oboje z ludzi tworzących związek chce jednocześnie jego rozpadu. Zawsze to jedna osoba chce bardziej, a druga albo musi się z tym zgodzić, albo nie i odejść. Kiedy partnerzy zakładają rodzinę, muszą wypracować różnorodne zasady wspólnego funkcjonowania. Wypracowują je na podstawie metod, które sami wynieśli z domu rodzinnego. Dlatego z czasem każdy z nas może rozpoznać w swoim partnerze jego własną matkę, albo ojca, czasami także rodzeństwo czy babcię albo dziadka. Te wzorce utrzymują się w naszej psychice przez całe życie i niestety rzutują na nasze funkcjonowanie. Takie formułowanie wspólnych zasad funkcjonowania trwa z reguły przez około pierwsze dwa lata funkcjonowania związku i nie jest to bynajmniej czas określany zwykle miesiącem miodowym. Metody radzenia sobie z konfliktami są różne w różnych rodzinach i to jest właśnie przyczyna wielu konfliktów.

Kiedy rodzina powiększa się o pierwsze dziecko, następuje faza tak zwanego kryzysu dla związku. Trudno jest wtedy o wypracowanie takiego stylu życia, który pozwalałby przejść przez pierwsze miesiące i czasami lata życia dziecka bez szwanku. Następuje zmęczenie, strach i wiele innych emocji, które powoduję, że jest to wyzwanie dla dzieci. Należy podzielić się efektywnie obowiązkami w wychowywaniu dzieci. Jeśli na przykład matka chętniej zajmuje się dziećmi wieczorem -sprawia jej przyjemność, kiedy dzieci mogą pójść razem z nią spać, a przed snem chce ona im czytać bajki, niech to robi, a ojciec wtedy może odpoczywać. Jeśli natomiast ojciec znajduje inne obszary funkcjonowania z dziećmi, w których układa im się lepiej niż w przypadku, gdyby na jego miejscu była matka, wtedy niech żona również odsunie się na moment. Jest to jedna z głównych zasad zdrowego funkcjonowania rodziny. Okres, kiedy w związku przychodzą na świat dzieci jest czasem, kiedy zmieniają się dość znaczący sposób także relacje z rodzinami pochodzenia. Rodzice pary stają się dziadkami i w ten sposób odsuwają nieco uwagę od pary na rzecz wnuków. Jest to korzystna zmiana.

To, jakie mamy relacje z innymi zajmuje nas tak samo mocno jak to, jacy sami jesteśmy. Jednym słowem, zaraz obok nas samych, najbardziej jesteśmy zainteresowani ludźmi, z którymi tworzymy jakieś relacje. Podstawowym miejscem, w którym możemy poszczycić się jakimiś więziami z innymi ludźmi jest rodzina. Każdy z nas ma jakąś rodzinę. Nawet jeśli nie mamy biologicznych rodziców z różnych względów, to ktoś zawsze w naszym życiu pełni rolę matki i ojca, nawet jeśli sobie tego nie uświadamiamy. Na przykład starsza siostra może pełnić rzeczywistą w naszej głowie rolę matki i to do niej możemy żywić uczucia takie, jakie konwencjonalnie żywi się wobec matki. Rodzina ewoluuje przez cały czas. Dlatego jedno dziecko urodzone w jednym czasie w historii rodziny trafia na zupełnie inne warunki niż drugie dziecko. To wszystko ma na nie wpływ, a później ono – ukształtowane w takich warunkach, a wpływ na cały system rodzinny. Dlatego tak ważny jest nurt rozwojowy w psychologii, która zajmuje się więziami międzyludzkimi przede wszystkim w rodzinie.

Rodzina to taki specyficzny twór, który rządzi się własnymi prawami. Dlatego wszelka terapia rodziny, mimo że opiera się na pewnych zasadach, mimo że wymaga dużej wiedzy od terapeuty, to jednak opiera się w dużej mierze na tym, że pacjenci działają jak chcą. Trudno jest przewidzieć działanie, przemiany rodziny. Rodzina żyje własnym życiem, nie da się jej ujarzmić, dlatego próby wpłynięcia terapeuty na to, jak żyją członkowie rodziny często są zbywane dość ostro. Nie zależy to od chęci współpracy klientów z terapeutą, ale dlatego, że rodzina jest niezwykle dynamicznym układem, w którym wszystko dzieje się jakby samo. Najważniejszym etapem terapii w związku z tym jest zidentyfikowanie najsłabszego ogniwa w rodzinie i wpłyniecie najbardziej na jego zachowanie. Najsłabszym ogniwem jednak nie jest tutaj ta osoba, której konstrukcja jest najbardziej delikatna, ale ta osoba, która jest jakby katalizatorem wszelkich zmian w rodzinie – na przykład osoba uzależniona od alkoholu czy nadopiekuńcza matka.

Według psychologów wszystkie relacje, które łączą ludzi dzielą się mniej więcej na dwie kategorie – jest to albo wymiana, albo wspólnota. Rodzina jest typowym zjawiskiem relacji o charakterze wspólnoty. Dla związku wspólnotowego znamienne jest to, że ludzie dają sobie nawzajem rozmaite dobra – nie tylko materialne, ale przede wszystkim emocjonalne i duchowe dlatego, że czują potrzebę dawania czegoś dobrego ludziom, z którymi są związani. W związkach opartych na wymianie dajemy coś innym dlatego, że czujemy się jakby dłużnikami. Oczekujemy też dają c w takich związkach odwdzięczenia się. Dawanie w związku wspólnotowym daje nam największą radość.

Stale działający system sprzężeń zwrotnych w rodzinie sprawia, że system ten cały czas ulega przemianie. Każda napływająca z zewnątrz informacja sprawia, że system zmienia się. Jednak w żadnej rodzinie nie jest tak, że wszystko, co dzieje się na zewnątrz jest w stanie zachwiać całym systemem rodzinnym. Ne może być tak, że na przykład jakiś bodziec z zewnątrz, typu gwałt na jednym z członków rodziny wpływa całkowicie destabilizująco na rodzinę. Rodzina zazwyczaj zachowuje homeostazę. Ujemne sprzężenia zwrotne zapobiegają załamaniu systemu wprowadzając większą homeostazę w odpowiedzi na zagrażające bodźce zewnętrzne. Dodatnie sprzężenia zwrotne prowadzą do tego, że system przyjmuje nowe informacje i zmienia się. Jest to niezbędne do dobrego funkcjonowania rodziny, bo inaczej system byłby skostniały, mało elastyczny, trzymałby się swoich tradycji. Jest to sytuacja, kiedy rozwój dziec jest zahamowany przez to, że rodzice ślepo podążają za tradycją ustanowioną przez ich ród, albo za zasadami religii.

Relacje w rodzinie układają się bardzo różnie jednak psychologowie od wielu, wielu lat starają się ujarzmić te zjawiskiem i określić zasady, dotrzeć do podłoża zachowań ludzkich. W rodzinie dominuje poczucie wspólnoty, a wiec ludzie są za siebie odpowiedzialni, nieoczekiwanie na wzajemność, brak postawy roszczeniowej. Jest tak jednak w rodzinie niezaburzonej, w której członkowie czuja w stosunku do siebie nawzajem jakąś więź. Ludzie, którzy są ze sobą połączeni związkiem charakterystycznym dla rodziny czują, że związek ten jest długotrwały, ma potencjał bycia ponadczasowym.

Aby zrozumieć dynamikę układu, jakim jest rodzina, należy wgłębić się w same założenia jej funkcjonowania. Traktowana ona jest z jednej strony jako system niemal cybernetyczny, takie bezduszne roztrząsanie tego układu jednak jest konieczne kiedy zaczynamy wypracowywać metody walki z rozmaitymi niepożądanymi zjawiskami, które występują niekiedy w rodzinach i niszczą wszystkich jej członków po kolei. System rządzi się pewnymi prawami. Jednym z takich praw jest prawo całości – całość ta jednak nie jest w przypadku rodziny prostą sumą elementów wchodzących w jej skład. Jeśli więc chcemy uleczyć rodzin,ę nic nie da analizowanie poszczególnych jej członków. Bardziej wartościowe jest przyjrzenie się całemu systemowi, całemu układowi sił, jaki panuje w rodzinie. Kolejnym prawem jest prawo sprzężenia zwrotnego. Prawo to traktuje rodzinę jako układ,w którym zmiana jednego z elementów wpływa na zmianę całego systemu, a zmiana całego systemu wpływa na zmianę każdego z jej członków w jeszcze inny sposób. Jest to niekończący się proces. Mimo wszystko jednak istnieją pewne stałe odniesienia w naszej rodzinie -zawsze możemy mieć świadomość, że matka będzie matką, a ojciec ojcem i cokolwiek się tez stanie, mamy na przykład kogoś takiego jak brat, który nagle nie stanie się dla nas kimś zupełnie innym. Rola poszczególnych członków rodziny zostanie na zawsze taka sama, nawet jeśli każdy już po kilkunastu latach bardzo się zmieni.

Psychologia definiuje prawidłowo funkcjonującą rodzinę przez pewne wyznaczniki. Pierwsza, najbardziej prymitywna definicja zdrowej rodziny to po prostu brak elementów patologicznych widocznych wśród jej członków. Brak patologii jako zdrowie bywa elementem definiowania zdrowia wśród psychiatrów i ludzi, którzy wyznają psychologię behawioralną. Jeszcze inni psychologowie docierają do definicji zdrowej rodziny przez porównywanie jej do idealnego wzorca. Jest to domena psychologów humanistycznych -istnieje według nich pewien utopijny model rodziny, który jednak trudno osiągnąć, a wręcz jest to niemożliwe. Socjologowie definiują normalną rodzinę przez porównanie jej do pewnych danych statystycznych, a mianowicie do pewnej średniej, która określa się na podstawie badan statystycznych. Istnieje jeszcze jedna, najbardziej popularna wśród współczesnych psychologów definicja, zgodnie z którą rodzina zdrowa to właściwie proces. Jest to raczej normalność jako proces. psychologowie uwzględniają możliwość ewoluowania rodziny, zmieniania się jej, dostosowywania do pewnych traum. Taką definicją kierują się psychologowie prowadzący terapię ekologiczną rodzin, a taka jest właśnie obecnie preferowana.

Koncepcja Wielkiej Piątki jest jedną z najważniejszych koncepcji w psychologii humanistycznej. Koncepcja ta należy do psychologii osobowości. Koncepcja wielkiej piątki określa pięc czynników, z których składa się osobowość. Są to neurotyczność, ekstrawersja, bycie ugodowym lub nie, otwartość lub względne zamknięcie oraz sumienność. Pierwszy czynnik osobowości – neurotyczność określa jak radzimy sobie w trudnych sytuacjach, jakie emocje wtedy wyzwalamy i jak łatwo. Osoby neurotyczne łatwo popadają w stany negatywne i chętnie wyrażają negatywne emocje. Ekstrawersja lub introwersja decyduje o tym, jak układają się nasze stosunki z ludźmi – jakie jest nasze nastawienie względem innych oraz jak intensywne są nasze relacje z nimi. Inny składnik osobowości – ugodowość decyduje o tym, jakie są nasze poszczególne przekonania i działania w społeczeństwie, w relacjach z innymi ludźmi. Osoby ugodowe sprawiają, że inni czują się przy nich bezpiecznie, nie ma obaw wo wyizolowanie. Osoby nieugodowe, w skrócie, jest to brak skromności, pewnego rodzaju nieżyczliwość, skłonności do manipulowania innymi itp. Ostatni wymiar osobowości to sumienność, która określa człowieka pod względem jego aktywności zawodowej, studenckiej czy szkolnej.